اقتصاد ترکیه
اقتصاد ترکیه، نقاط قوت و ضعف آن، وضعیت اقتصادی ترکیه و جایگاه آن در سطح جهانی به هر تصمیمی که شما بگیرید مرتبط است. تمام کسانی که برای تحصیل، کار یا زندگی به ترکیه می‌روند باید درک درستی از جایگاه اقتصادی ترکیه، وضعیت بازار صنایع مختلف آن و ارزش لیر که ارز این کشور است، داشته باشند. درست است که ترکیه همواره جزو 20 قدرت اقتصادی برتر دنیا بوده است و در سالهای اخیر پیشرفت‌های زیادی نیز داشته است. اما بررسی وضع اقتصادی ترکیه در سال 2021، تاثیرات کرونا بر اقتصاد ترکیه، مقایسه آن با اقتصاد ایران و پیش‌بینی‌هایی که برای آینده آن شده است، مواردی هستند که ما در یو اف اس در این مقاله برای شما بررسی خواهیم کرد.
بیشتر بخوانید : سرمایه گذاری در ترکیه
آنچه در این مطلب خواهید خواند
تاریخچه اقتصاد ترکیه
بیایید با هم نگاهی به تاریخچه اقتصادی ترکیه بیندازیم. از ابتدای شکل‌گیری دولت ترکیه به دستان کمال مصطفی که او را آتاتورک می‌نامند تا به الان همواره اقتصاد کشور ترکیه تحت تاثیر فاکتورهای مختلف داخلی و خارجی بوده است. کشور ترکیه با سقوط امپراطوری عثمانی به تعریف مرزهای جغرافیایی جدید، شکل گرفت. می‌توان دوره‌های آغازین شکل‌گیری اقتصاد دولت ترکیه را به دو بازه زمانی جنگ جهانی اول و جنگ جهانی دوم تقسیم‌بندی کرد:
- ترکیه در جنگ جهانی اول: بعد از جنگ جهانی اول، ترکیه درآمد و رونق اقتصادی خود را به دو بخش کشاورزی و دامپروری معطوف کرده بود. اگرچه از ابتدا به دلیل نبود تکنولوژی کافی و تجهیزات لازم در همین دو عرصه نیز به مشکل خورده بود. اما از دهه سوم قرن نوزدهم به بعد شاهد پیشرفت در اقتصاد کشاورزی ترکیه بوده‌ایم. ترکیه در سالهای دور از جنگ جهانی اول، تازه به یک ثبات در وضعیت اقتصادی خود رسیده بود که جنگ جهانی دوم رخ داد.
- جنگ جهانی دوم: مانند هر کشور دیگری، ترکیه درگیر جنگ جهانی بود تا دوران بعد از جنگ جهانی دوم که این کشور توانست تا دهه 90 میلادی، دوباره خود را به ثبات برساند. چرا که تا دهه 70 وضعیت اقتصادی ترکیه در آشفتگی بود. کودتاهای داخل کشور، نسبت بالای واردات به صادرات و بی ارزش شدن ارز رسمی کشور از جمله دلایل این آشفتگی بودند. اقدامات مثبتی که با روی کار آمدن سلیمان دمیرل و افراد بعد از او انجام شد، اقتصاد ترکیه را از آشفتگی‌های قبلی نجات داد.
از جمله اقدامات مثبت که همواره وضعیت اقتصادی ترکیه را بهبود بخشیده است می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- جذب گردشگر و تدوین استراتژیهای کاربردی در صنعت توریسم
- جذب سرمایه‌گذاران خارجی برای خرید خانه در ترکیه و مهاجرت به این کشور
- اصلاح سیستم مالیاتی
- افزایش صادرات در زمینه‌های مختلف
- راه‌اندازی صنایع جدید داخلی در زمینه‌های کشاورزی، نساجی و پوشاک
- ایجاد یک بستر تجارتی ایمن و مناسب برای کشورهای همسایه
- ایفای نقش مثبت میانجی میان دیگر کشورهای اروپایی و کشورهای آسیایی
از سال 1985 تا 1979 ما شاهد یک رشد سه برابری در اقتصاد ترکیه بوده‌ایم. اما مانند هر کشور دیگری تا به امروز، شرایط جهانی، جنگ‌های منطقه و مسائل داخلی بر میزان پیشرفت و پسرفت اقتصادی ترکیه تاثیرگذار بوده است. بحران اقتصادی که کشور ترکیه در سال 2001 تجربه کرد تا بهبود شرایط که از 2002 تا 2007 در ترکیه اتفاق افتاد. یکسال بعد دوباره یک رکود اقتصادی در ترکیه بوجود آمد که در سالهای بعد با گسترش صنایع مختلف، شاهد پیشرفت روزافزون اقتصاد ترکیه بوده‌ایم. به‌طوریکه سال 2015، ششمین اقتصاد برتر دنیا بود و اکنون نیز در لیست 20 اقتصاد قدرتمند دنیا جای دارد.
رتبه و جایگاه اقتصاد ترکیه در جهان
جایگاه بین المللی اقتصاد ترکیه به عنوان یک کشور اروپایی بسیار حائز اهمیت است. این کشور در طول تاریخ خود فراز و نشیب‌های زیادی داشته است، اما اینکه اکنون توانسته است خود را به جایگاه قابل قبولی در سطح جهانی برساند نشان از سیاست‌گذاری‌های صحیح این دولت در دو دهه اخیر است. قطعا یکی از دلایل زیاد شدن مهاجرت به ترکیه از سوی کشورهای دیگر به خصوص ایران، پیشرفت اقتصادی آن است. از نظر رتبه اقتصادی، ترکیه جزو 20 کشور اقتصادی برتر است. حتی توانسته در سکوی 6ام نیز قرار بگیرد. اما در جدیدترین مساحی قدرت‌های برتر اقتصادی دنیا، ترکیه بعد از هلند و عربستان سعودی در رتبه 19 قرار دارد و پس از آن سویس در جایگاه 20ام قرار دارد. رشد اقتصادی این کشور 0.9% اعلام شده است.
همه ما اقتصاد ترکیه را اقتصادی مبتنی بر بخش گردشگری و توریسم می‌دانیم اما این تمام ماجرا نیست. و البته تنها بخشی از ماجرا است. ترکیه کشوری است که در زمینه‌های مختلف کشاورزی، پوشاک، نساجی، فولاد، شیشه، سیمان و … جزو قدرت‌های مطرح اقتصادی دنیا است. همین است که افراد جویای مشاغل مختلف در ترکیه، ابتدا به دنبال کارهای پررونق و دارای بازار اقتصادی مناسب در این کشور می‌گردند. از جمله رتبه‌های خوب ترکیه از نظر اقتصادی می‌توان به اول بودن ترکیه در زمینه تولید کود مصنوعی در اروپا، رتبه دوم تولید شیشه، رتبه ششم تولید پوشاک و سیمان، رتبه هفتم تولید آهن و رتبه برتر بازار نوظهور اشاره کرد. از طرفی صنعت توریسم به عنوان یک صنعت فصلی و فعال، تاثیرات گسترده‌ای بر سطح درآمد و اشتفال‌زایی در ترکیه گذاشته است.
اقتصاد ترکیه در سال 2021
چه پیش‌بینی‌هایی برای وضع اقتصاد ترکیه در سال 2021 وجود دارد؟ سازمان بانک جهانی در یک بروز رسانی از وضعیت اقتصادی اروپا و آسیای میانه، درصد رشد اقتصادی ترکیه و دیگر کشورها را به طور جداگانه اعلام کرده است. در این پیش‌بینی برای کشور ترکیه یک رشد 5 درصدی عنوان شده است. جالب اینکه پیش‌تر برای سال 2020 رشد 0.5 درصدی عنوان شده بود در حالی که ترکیه از نظر اقتصادی رشدی برابر 1.8 درصد داشت. البته برای وضعیت رشد اقتصاد ترکیه در سال 2023، 4.5 درصد اعلام شده است. این سازمان در بیانیه‌ی خود اعلام کرده است که ترکیه از نظر اقتصادی یک رشد دور از انتظار داشته است. برای همین عجیب نیست اگر در سال 2022-2021 شاهد پیشرفت زیادی در پیشرفت و بهبود اقتصاد دولت ترکیه باشیم.
اقتصاد ترکیه بعد از کرونا
کارشناسان اقتصادی پیش‌بینی کرده بودند که دولت ترکیه این پتانسیل را دارد که در سال 2020 رشد 5 درصدی را تجربه کند. البته این پیش‌بینی مربوط به دوران قبل از کرونا بود. با همه‌گیری ویروس کرونا و فلج شدن بخش زیادی از اقتصاد جهان، ترکیه نیز از نظر اقتصادی دستخوش تغییرات زیادی شد. اما اکنون این نظریه وجود دارد که با پایان ویروس کرونا و بازگشت جهان به نظم عادی خود، تجربه پیشرفت 5 درصدی وضعیت اقتصادی ترکیه سر جای خودش است.
ترکیه چگونه مسیر توسعه را طی کرد و اقتصاد خود را متحول کرد؟
ترکیه در لیست کشورهای تازه صنعتی شده قرار دارد. بودن در لیست کشورهای توسعه یافته سازمان سیا به یک پشتوانه‌ی پایدار و قابل قبول اقتصادی نیاز دارد. ترکیه کشوری است که از استراتژیهای مختلف در طول دوره‌های خاص بهره گرفته و اکنون به این وضعیت رونق اقتصادی رسیده است. اولین گام‌های مهم در جهت رونق اقتصادی ترکیه را می‌توان به تورگوت اوزال نسبت داد. او کسی بود که ریل‌گذاری اقتصادی ترکیه را با سیاست‌های جدید در جهت نوسازی اقتصاد ترکیه به اجرا رساند. از جمله فعالیت‌های تاثیرگذار او می‌توان به خصوصی سازی و طراحی سیاست‌های باز اقتصادی در ترکیه اشاره کرد. از این دوره، ما شاهد حضور اقتصاددان‌های برتر دنیا و کمک گرفتن از آنها از سوی دولت ترکیه بوده‌ایم. چرا که اوزول با بررسی‌های علمی انجام شده به این نتیجه رسیده بود که دانش و توان داخلی کشور برای حل مسائل کافی نیست.
در دهه 1980 یک تحول در وضع اقتصادی دنیا ایجاد شد. نظارت بر روبی بانک‌ها کم شد و امکان سرمایه‌گذاری در برون مرزها فراهم شد. این باعث تبادل ارز در کشورهای مختلف شد. ترکیه نیز با سیاست‌های جدید در راستای تولید کالاهای قابل رقابت با سطح جهانی و بالا بردن میزان صادرات داخلی دوران طلایی جدیدی برای خود رقم زد. این همان جنبش نئولیبرالیسم اقتصادی (ظهور اقتصاد نئوکلاسیک) بود که هم‌زمان با شروع شدن در آمریکا و بریتانیا، بر اقتصاد ترکیه نیز تاثیر گذاشت. پس می‌توان به چند نکته مهم در متحول شدن اقتصاد ترکیه اشاره کرد:
- پیروی از تغییرات مثبت اقتصادی در کشورهای توسعه یافته
- کمک از اقتصاددان‌های خارجی و عدم تکیه کامل بر نیروی داخلی
- خصوصی‌سازی اقتصادی
- ایجاد بستر مناسب برای گسترش تولیدات داخلی و حجم صادرات
- تکیه قدرتمند بر صنعت توریسم و جریان داشتن استراتژیهای بازاریابی توریستی حتی در دورافتاده‌ترین کوچه‌های آن
مقایسه اقتصاد ترکیه با ایران
یکی از فواید مقایسه اقتصاد ترکیه با اقتصاد ایران برای کسانی است که قصد ثبت شرکت در ترکیه دارند. قطعا سرمایه‌گذاران خارجی به دنبال سودآوری و نرخ بازگشت سرمایه زودهنگام هستند. آیا وضعیت اقتصادی ترکیه به گونه‌ای هست که بتواند پاسخگوی اهداف اقتصادی باشد؟ یک مزیت خوب ترکیه نسبت به ایران، موقعیت قرارگیری آن است. کشورهای اروپایی و آسیایی برای دادوستد با همدیگر از طریق ترکیه اقدام می‌کنند. از طرفی افراد داخل کشور ترکیه نیز می‌توانند یک درآمد ارزی خوب از هر دو قاره داشته باشند. در اینجا تعدادی از مهم‌ترین تفاوت‌های اقتصاد ترکیه و ایران را بیان کرده‌ایم:
- تفاوت در منبع درآمد ترکیه و ایران: ایران کشوری است که ذخایر نفتی و منابع زمینی آن زیاد است. بخش زیادی از درآمد اقتصادی دولت ایران از طریق صادرات نفت خام و فراورده‌اهی نفتی به دیگر کشورها تامین می‌شود. البته در دیگر کشورهای خاورمیانه نیز، منابع نفتی وجود دارد و به همین دلیل تصمیمات مختلف در این زمینه بر روی جو اقتصادی داخل کشور خودمان نیز تاثیرگذار خواهد بود. این درحالی است که سهم ترکیه از منابع زمینی بسیار کم است. در این کشور صنعت تولیدات داخلی در زمینه پوشاک، مبلمان و کشاورزی حرف اول را می‌زند. اقتصاد این کشور کاملا وابسته به تولیدات ناخالص داخلی است. جالب اینکه بالغ بر 25000 شرکت قدرتمند در داخل کشور ترکیه در زمینه‌های مختلف در سطح جهانی مشغول به فعالیت هستند. پس اولین تفاوت میان اقتصاد ترکیه و ایران در منبع درآمد این دو کشور است
- ساخت و ساز در ترکیه و ایران: به نظر شما با نرخ تورم و گرانی زمین و خانه در ایران، می‌توان سرمایه‌گذار خارجی به داخل کشور جذب کرد؟ این در حالی است که سیاست‌های جدید دولت ترکیه از خریداران خانه و ملک در ترکیه استقبال زیادی به عمل می‌آید. همین مسئله ساخت و ساز در ترکیه را با رونق زیادی مواجه ساخته است.
- گردشگری در دو کشور: توریست‌هایی که وارد یک کشور می‌شوند از بدو ورود و حتی قبل از ورود به داخل کشور، پول پرداخت می‌کنند. این شاید یک مسئله عادی به نظر بیاید اما اقتصاد بسیاری از کشورهای اروپایی و حتی آسیایی بر همین گردشگری می‌چرخد. هر گردشگر راضی بهترین راه برای کشاندن دیگر گردشگران به داخل کشور است. این استراتژی قدرتمندی است که دولت ترکیه به آن توجه کرده است. بعنوان مثال به بسیاری از کشورها از جمله ایران اجازه ورود بدون ویزا به مدت 3 ماه را می‌دهد. همین مسئله توریست‌های زیادی را جذب شهرهای رویایی آن از جمله استانبول و آنتالیا می‌کند که در طول مدت اقامت خود، در این کشور تنها پول خرج می‌کنند.
- نقش کشاورزی در اقتصاد ترکیه و ایران: البته می‌توان گفت که کشاورزی وجه اشتراک اقتصاد کشور ترکیه و ایران است. هر دو کشور به دلیل برخورداری از آب و هوای مناسب و البته خاک حاصلخیز، پتانسیل بالایی در بخش کشاورزی دارند. از جمله میوه‌های مشهور و صادراتی ترکیه به دیگر کشورها می‌توان به فندق، گیلاس، انجیر و زردآلو اشاره کرد.
- تحریم‌های جهانی علیه هر دو کشور: شاید هیچ کشوری به اندازه ایرانیان از تاثیر تحریم‌ها بر روی اقتصاد یک ملت باخبر نباشند. اما دولت آمریکا بر علیه ترکیه نیز تحریم‌هایی را اعمال کرده است. هرچند درصد تاثیر آنها بر روی جو اقتصادی ترکیه به مراتب کمتر از ایران است. چرا که این دولت به کشورهای اروپایی متصل است. منبع درآمد عمده آن صادرات تولیدات داخلی و بخش گردشگری است. از طرفی در ایران، تحریم‌ها بر منبع درآمد اصلی کشور اعمال شده‌اند ک به دنبال آنها، آشفتگی ارزی، پایین آمدن ارزش ریال و گرانی در بازار بوجود آمد.
مقایسه اقتصاد ترکیه با روسیه
در مقایسه میان اقتصاد ترکیه با کشور روسیه به یک تفاوت بارز در منبع درآمد خواهیم رسید. همانطور که گفته شد، درآمد ترکیه مبتنی بر تولیدات خالص و ناخالص داخلی است. این در حالی است که روسیه یک ابرقدرت در منطقه است که بزرگترین صادرکننده گاز طبیعی به حساب می‌آید. کشوری پهناور در شمال آسیا که به تنهایی 30 درصد از منابع طبیعی دنیا در آن قرار دارد. روسیه در میان ابرقدرت‌های اقتصادی دنیا در رتبه یازدهم قرار دارد. در عین حال دومین قدرت نظامی دنیا (بعد از آمریکا) می‌باشد. صنعت طراحی و ساخت تجهیزات نظامی در روسیه بسیار قوی است. انواع سلاح‌های نظامی و جنگی زمینی، زیردریایی و هوایی در آنجا ساخته می‌شود. از نظر روابط بین دو کشور نیز شاهد استقبال سرمایه‌گذاری روسی در شهرهای مختلف ترکیه هستیم. همانند ایرانیان که بسیار در توسعه اقتصادی ترکیه در زمینه ساخت و ساز و خرید و فروش تاثیرگذار واقع شده‌اند.
آینده اقتصاد ترکیه
آینده اقتصادی ترکیه تحت تاثیر فاکتورهایی از جمله تصمیمات دولت، تصمیمات رییس جمهور وقت ترکیه، وضعیت ارزش ارزی لیر و پایان همه‌گیری کرونا است. اینکه رجب طیب اردوغان در طی دو سال، سه وزیر بانک مرکزی این کشور را تعویض می‌کند، بر طبق اخبار ذکر شده در کاهش ارزش لیر تاثیر داشته است. اما در حالت کلی با افزایش حمایت‌های ترکیه از سرمایه‌گذاران خارجی، گسترش رونق مشاغل مختلف و رابطه نسبتا دوستانه ترکیه با دیگر کشورها، اقتصاد ترکیه را در جایگاه بسیار خوبی قرار داده است. گفته می‌شود که اگر دوران مربوط به همه‌گیری ویروس کرونا تمام شود و حدود 3 میلیون سوری که به ترکیه پناهنده شده‌اند، تعیین تکلیف شوند، شاهد دوران جدیدی از پیشرفت اقتصادی در ترکیه خواهیم بود.
نکات پایانی
به سیر تاریخی اقتصاد ترکیه پرداختیم. کشوری که از آشوب‌های جمگ‌های جهانی به جایگاه اکنون که جزو 20 قدرت اقتصادی برتر دنیا است، رسیده است. از جمله مهم‌ترین عوامل تاثیر گذار بر رونق اقتصادی ترکیه می‌توان به بهره‌گیری از نیروی متخصص خارجی، ایجاد بستر مناسب برای صنعت گردشگری، رشد چند برابر تولید خالص داخلی و استقبال از سرمایه‌گذاران خارجی برای خرید ملک و خانه در این کشور نام برد. شما اگر قصد زندگی یا کاریابی در ترکیه را دارید، بهتر است بدانید که پیش‌بینی‌های بانگ جهانی برای اقتصاد ترکیه در سالهای آتی، رشد مثبت 5 درصدی می‌باشد.